Brits ereveld aan de Luikerweg

Valkenswaard was de eerste plaats in Nederland die door de oprukkende Britse troepen tijdens de operatie Market-Garden werd bevrijd. Tijdens de Britse opmars in september 1944 werd er hevig gevochten in de bossen rondom Valkenswaard. De meeste van de graven van Valkenswaard War Cemetery zijn afkomstig van Britse militairen die gesneuveld zijn bij deze gevechten.

De Britten kenden speciale diensten om zorg te dragen voor de gesneuvelden:

  • Grave Registration Units (GRU’s)

Deze dienst droeg zorg voor het markeren van veldgraven inclusief het vastleggen van namen voor zover mogelijk. Dat gebeurde meestal kort na de bevrijding door leger-aalmoezeniers.

  • Grave Concentration Units (GCU’s)

De dienst verzorgde het vervoer van de stoffelijke resten van de plek van de noodbegraving, van plaatselijke kerkhoven en begraafplaatsen en de berging van stoffelijke resten van neergestorte vliegtuigen naar zogenaamde ‘concentration cemeteries’. Het eerste veld werd daarvoor kort na de invasie ingericht bij Bayeux.

  • Missing Research & Enquiry Service (MR&ES), onderverdeeld in een aantal MR&EU’s (Units).

Tot 1952 functioneerde deze dienst die zich bezig hield met de opsporing van vermisten.

Inrichting erevelden, geen repatriëring.

In het voorjaar van 1945, nog vóór de Duitse capitulatie, bepaalden de geallieerden dat zij de gesneuvelde militairen wilden concentreren op definitieve geallieerde begraafplaatsen. Van repatriëring werd nadrukkelijk afgezien.

De Nederlandse Chef Staf Militair Gezag schreef daarover op 17 april 1945 een circulaire aan alle burgemeesters waarin hij meedeelt dat hij de Begraafwet voor deze categorie van lijken buiten werking stelt, met uitzondering van artikel 16 lid 1. (verbod tot begraven in kerken en tenminste 50 meter buiten de bebouwde kom)

Verder deelt hij mee dat de geallieerde militaire autoriteiten zonder vergunning van de Nederlandse autoriteiten de lijken van militairen mogen opgraven en overbrengen naar oorlogskerkhoven. En verder verzoekt hij de gemeentebesturen alle medewerking te verlenen aan de geallieerde autoriteiten.

Overeenkomst

Om de status en het beheer van de oorlogsgraven van militairen uit de Gemenebestlanden te regelen sloten het Koninkrijk der Nederlanden en de Landen van het Britse Gemenebest  op 10 juli 1951 in Den Haag een overkomst af.

De Nederlandse regering verplicht zich ertoe de gronden te verwerven die nodig zijn als begraafplaats en stelt die kosteloos ter beschikking aan de CWGC. In eerste instantie voor de termijn van 50 jaren, maar verder wordt die verlengd zolang dat noodzakelijk is.

Zonder toestemming van de CWGC mogen geen stoffelijke resten worden opgegraven of verwijderd van de begraafplaatsen en de Nederlandse regering neemt op zich om bij de plaatselijke autoriteiten te bevorderen daar ook geen toestemming voor te geven.

De CWGC zal de begraafplaatsen mogen aanleggen, omheinen en beheren, maar moet zich wel houden aan de Nederlandse wetgeving.

Het ereveld aan de Luikerweg
De officiële ingebruikneming (ongedateerde foto)

Wanneer de begraafplaats is aangelegd blijft tot op de dag van vandaag met een waas omgeven. Uit een brief van 20 maart 1945 waarin H. Heethuis, de waarnemend groepscommandant van de Koninklijke Marechaussee in Bergeijk, de burgemeester informeert over de toestand van de noodbegravingen blijkt dat langs de rijksweg Valkenswaard-Lommel nog 17 noodgraven liggen van gesneuvelde Britten. Hij vermeldt een groep van 15 lijken op het erf van F. Slenders, één op het perceel van Jac. Martens en één op het perceel van Joosten. Het is daarmee niet waarschijnlijk dat het ereveld er toen al was.

Bij brief van 2 mei 1945 laat de burgemeester van Valkenswaard aan de Chef Staf Militair Gezag in elk geval weten dat er inmiddels een centrale begraafplaats voor gesneuvelde geallieerde militairen, -een  ‘Britisch Cemetery’-, is opgericht en dat een begin is gemaakt met het overbrengen van lijken.

Er bestaat nog wel een foto van een “officiële ingebruikname” die dan soms gedateerd wordt op 17 september 1944, maar die datum kan niet kloppen.

Uit deze feiten kan voorzichtig worden geconcludeerd dat de aanleg in april/mei 1945 heeft plaatsgevonden. De keuze van de plaats blijft een vraagteken. Misschien bevonden zich op deze plek ook al een of meerdere noodgraven.

De aanlegstructuur is afwijkend van de meeste Britse erevelden waarbij de graven met het gezicht naar de ingang zijn gericht. Hier is de ingang als het ware aan de zijkant gepositioneerd.

Van de 222 graven zijn er 220 van het Britse leger (6 hiervan zijn niet geïdentificeerd) en 2 van de Royal Air Force.

Oorspronkelijk stonden er houten kruisen die later vervangen zijn door stenen die vervaardigd zijn uit Portlandsteen afkomstig van de Engelse zuidkust. Het model is uniform voor alle Britse erevelden. Op de foto zien we nog de houten kruisen en deze foto stamt waarschijnlijk uit het jaar 1946.

foto Brits ereveld met scouting ca 1946
in de beginjaren stonden er eenvoudige houten kruisen op de graven (foto collectie Weerderheem)

In die tijd zorgden burgers van Valkenswaard voor het onderhoud van de graven door een graf te adopteren. Ook de scouting had een eigen graf waar ze voor zorgden.

Elk jaar vinden hier twee herdenkingen plaats: op 4 mei en op 17 september, de dag dat Valkenswaard werd bevrijd.

Het ereveld ligt op de gemeentegrens met Bergeijk en dus in twee gemeenten.

De begraafplaats wordt beheerd door de Commonwealth War Graves Commission.(CWGC)

De begraafplaatsen van de CWGC werden ontworpen door enkele van de meest vooraanstaande architecten van hun tijd. Voor zover mogelijk wordt gestreefd naar behoud van het oorspronkelijk ontwerp.

Op alle graven van Commonwealth slachtoffers staat een eenvoudige standaard grafsteen, ongeacht rang, ras of geloof. Bovenaan iedere grafsteen is het nationale embleem of het insigne van het krijgsmachtonderdeel of regiment gegraveerd, gevolgd door rang, naam, eenheid, sterfdatum, leeftijd en, gewoonlijk, ook een religieus embleem.

wp-image-300″ src=”http://www.opdenrosheuvel.nl/wordpress/wp-content/uploads/2015/09/IMG_4235.jpg” alt=”IMG_4235″ width=”260″ height=”347″> Cross of sacrifice

Cross of Sacrifice
Het Cross of Sacrifice is een herdenkingskruis dat terug te vinden is op honderden militaire begraafplaatsen van de CWGC. Het kruis werd ontworpen door Sir Reginald Blomfield en is meestal terug te vinden op begraafplaatsen met 40 graven of meer. Het is een vrijstaand wit kalkstenen Latijns kruis op een achthoekige basis. De grootte van het kruis varieert van 4 tot 9 meter en op de voorkant van het kruis is meestal een bronzen zwaard bevestigd. Op grote begraafplaatsen, maar niet hier,
bevindt zich meestal ook een Stone of Remembrance.

Wie liggen hier begraven?

Zoals op alle erevelden van de CWGC bevindt zich op de begraafplaats naast een bezoekersregister ook een lijst van de overledenen. De lijst is ook te raadplegen op de website van  de CWGC. Die is te zien door te klikken op de onderstaande link:

<website CWGC>

plattegrond ereveld Luikerweg

Waar kwamen de slachtoffers vandaan?

Van een aantal gesneuvelden is na te gaan van welke noodbegraafplaatsen ze naar hier werden overgebracht.

Meerveldhoven (Veldhoven)

Noodgraven van gesneuvelde Britten in Meerveldhoven aan de Van Vroonhovenlaan, die toen Casparlaan heette, naast het patronaat.

Len Hart, kwartiermaker van het 23e veldhospitaal van de 15e Schotse divisie maakte er een foto van.

Rechts op de achtergrond het patronaatsgebouw en midden achter de woning op de hoek van de Van Vroonhovenlaan en de Jaspersstraat. (foto collectie ‘Zeelst schrijft geschiedenis’)
Oerle (Veldhoven)
Bombardement op Welschap, 17 september 1944 (vanuit Oerle). Rookwolk aan horizon. (foto collectie Nationaal Oorlogs- en Verzetsmuseum Overloon / Liberty Park)

Op 17 en 18 september 1944 werd een smalle corridor tussen de Belgische grens Son bevrijd. Aan de flanken daarvan werd nog enkele dagen flink strijd geleverd. Het gevecht om vliegveld Welschap speelde zich voor een deel af bij de Scherpenering. In Oerle werd een noodhospitaal ingericht en de slachtoffers kregen een noodbegraving achter het plaatselijk kerkhof.

  Naam gesneuveld onderdeel functie Overgebracht naar
1 Bushaway, Edward John zondag 24 september 1944 Oxford and Bucks Light Infantry private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
2 Grocutt, Arthur donderdag 21 september 1944 Oxford and Bucks Light Infantry private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
3 Rowan, Edward zaterdag 23 september 1944 Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
4 Hammersley, Denis George donderdag 21 september 1944 Oxford and Bucks Light Infantry private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
5 Bird, Robert Thomas donderdag 21 september 1944 Oxford and Bucks Light Infantry lance corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
6 Hume, Henry Arthur donderdag 21 september 1944 Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
7 Gibson, George donderdag 21 september 1944 Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
8 Morgan, Ernest Ronald donderdag 21 september 1944 Royal Welch Fusiliers corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
9 Moriarty, John donderdag 21 september 1944 Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
10 Roberts, Iorweth Glyn woensdag 27 september 1944 Royal Welch Fusiliers lance serjeant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
11 Macilhinney, Andrew vrijdag 29 september 1944 Oxford and Bucks Light Infantry warrant officer class II VALKENSWAARD WAR CEMETERY
12 Moore, William J.L. zondag 1 oktober 1944 Royal Welch Fusiliers Royal Welch Fusiliers VALKENSWAARD WAR CEMETERY
13 Mitchell, Arthur John donderdag 3 oktober 1944 Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
14 Woollven, Norman Henry maandag 2 oktober 1944 Queen’s Own Royal West Kent Regiment lieutenant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
15 Woodward, Douglas Frederick donderdag 21 september Oxford and Bucks Light Infantry corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
16 Murphy,Patrick zaterdag 23 september 1944 Royal Welch Fusiliers serjeant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
17 Pritchard, Richard John zaterdag 23 september 1944 Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
18 Davies, John Gwynoro donderdag 21 september Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
19 Rushton, John donderdag 21 september Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
20 Tate, George J. donderdag 21 september Royal Welch Fusiliers Lance corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
21 Parsons, George Alfred donderdag 21 september Oxford and Bucks Light Infantry corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
22 Compton, Dallas Richard donderdag 21 september Oxford and Bucks Light Infantry private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
23 Ross, William Downie zondag 1 oktober 1944 Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
24 Price, Willie John woensdag 4 oktober Royal Welch Fusiliers serjeant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
25 White, Ronald woensdag 4 oktober Royal Welch Fusiliers fusilier VALKENSWAARD WAR CEMETERY

bron: RHCe, archief gemeentebestuur Veldhoven 1946-1979, inv. 531

Bergeijk

Vroeg in de middag van de 17e september 1944 begaf het invasieleger zich op Nederlands grondgebied. Kort na de grenspassage, nog op grondgebied van de gemeente Bergeijk, ontstond een gewapend treffen met slachtoffers aan beide zijden tot gevolg. De Duitse veldgraven lagen meer verspreid, maar de Britten werden bijeengebracht en voorlopig begraven bij de boerderij van Slenders aan de Barrier.

Vijtien noodgraven van op 17 september 1944 gesneuvelde Britten bij de gevechten op de Luikerweg onder Valkenswaard. Rechts op de achtergrond de boerderij van F. Slenders, nu adres Barrier 6, Bergeijk. Verder lag er nog een noodgraf op het perceel van Jac. Martens en een op het perceel van Joosten.

In Bergeijk, bij de Hofkerk, werden in september 1944 of kort daarna 24 Britse militairen begraven. Aanvankelijk werd alleen het stoffelijk overschot van Ronald White overgebracht naar hier en in rij E I herbegraven. Het liet zich aanzien dat de 23 overige gesneuvelden op het kerkhof in Bergeijk zouden blijven, maar begin november 1950 werden ze alsnog overgebracht en vormen samen de achterste rij ter weerszijden van het Cross of Sacrifice. Het hekwerk moest ervoor worden verplaatst.

Opvallend is dat Humphries werd overgebracht naar het ereveld in Nederweert.

De oorlogsgraven lagen aan de noordzijde van de Hofkerk. Tekening naar de toestand in januari 1950. Rij A: 6 graven; rij B: 5 graven; rij C: 3 graven; rij D: 4 graven; Rij E; 4 graven.

Uit Bergeijk werden van het kerkhof bij de Hofkerk overgebracht:

  Naam gesneuveld onderdeel functie Overgebracht naar
1 Manley, Robert Percy 22 september 1944 Welch Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
2 David, Kenneth 22 september 1944 Welch Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
3 Jones, Trevor Isaac 22 september 1944 Welch Regiment lance serjeant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
4 Court, Thomas 22 september 1944 Welch Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
5 Stear, Arthur George 24 september 1944 Royal Artillery lieutenant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
6 Markwell, Frank Eric

(Canadees)

23 september 1944 Reconnaissance Corps, R.A.C. lieutenant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
7 Howorth, Raymond

(Canadees)

23 september 1944 Reconnaissance Corps, R.A.C. lance corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
8 Hammond, William 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
9 Butler, Kenneth William 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
10 Gemmell, John Stanley 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
11 Garbett, RRonald Arthur 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
12 Lowes, Robert Dixon 22 september 1944 East Lancashire Regiment corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
13 Humphries, Paul Silwood 22 september 1944 Welch Regiment private NEDERWEERT WAR CEMETERY
14 Seaton, Joseph Albert Ernest 22 september 1944 Welch Regiment lance corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
15 Stelzle, Charles Frederick 22 september 1944 Welch Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
16 Peters, John William 22 september 1944 Welch Regiment corporal VALKENSWAARD WAR CEMETERY
17 Whitby, Charles Arthur 22 september 1944 Welch Regiment serjeant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
18 Whitehouse, Patrick Leslie 22 september 1944 East Lancashire Regiment serjeant VALKENSWAARD WAR CEMETERY
19 Mullin, Walter 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
20 Kitchen, Norman 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
21 Matheuw, Frederick 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
22 Williams, Ellis Myrwdyn 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
23 Moore, George Herbert 22 september 1944 East Lancashire Regiment private VALKENSWAARD WAR CEMETERY
—————- ————– ——————– ———— ———————-
24 White, Ronald 4 oktober 1944 Royal Welch Fusiliers fuselier VALKENSWAARD WAR CEMETERY
25 Onbekend,

Ligging in de bossen van Wilreit

onbekend soldier R.E.C.C.E. Regt. VALKENSWAARD WAR CEMETERY

 

ligging van het stoffelijk overschot van een onbekende Britse soldaat in de Pielis

 

 

bron: RHCe, archief gemeentebestuur Bergeijk 1930-1969, inv. 38

fotogalerij
foto’s eerste herdenkingen in 1945 en 1946 (collectie Heemkundekring Weerderheem)

stichting voor funerair erfgoed en cultuur in Valkenswaard